چشمه بش قارداش-بجنورد

این چشمه در 8 کیلومتری جنوب بجنورد و در شرق جاده بجنورد به اسفراین، در فاصله تقریبی یک کیلومتری جاده واقع شده است. در وجه تسمیه آن گفته می‏شود که پنج برادر در این نقطه غیب شده‏اند. آب چشمه بش قارداش در ردیف آبهای بیکربناته کلسیک سولفاته کلروره سرد به همراه سیلیس و آهن است. استفاده از این‏گونه آبها در درمان اختلالات دستگاه گوارش، یاری رساندن به سوخت و ساز بدن و کاهش ورم روده‏ها توصیه شده است.

سایر چشمه‏ ها و مراکز آب درمانی

علاوه بر چشمه بش قارداش ، چشمه باباامان در شهرستان بجنورد نیز معروفیت زیادی دارد.

رشته کوه آلاداغ

آلاداغ رشته کوه طویلی است که طول آن حدود 170 کیلومتر است، و در بین «کورخود» در غرب و بینالود در شرق قرار گرفته است. آلاداغ در شمال، توسط دره اترک محدود می‏شود و در جنوب، به طرف اسفراین و جاجرم پایین می ‏آید. مرتفع‏ترین نقطه آن به ارتفاع 3220 متر در قله شاه جهان قرار گرفته است که بخش مرکزی این رشته کوه را به وجود می‏آورد.

رشته کوه کورخود

رشته کوه کورخود، با جهت شرقی-غربی، در منتهی الیه غربی استان خراسان شمالی قرار دارد. طول این رشته کوه در حدود 75 کیلومتر و متوسط عرض آن 7 کیلومتر است. بلندترین نقطه رشته کوه کورخود 2819 متر ارتفاع دارد که در 36 کیلومتری جنوب غربی شهرستان آشخانه واقع شده است. رودهای کاستان، شاه آباد،گرگان و کورکلی از این رشته کوه سرچشمه می‏گیرد و روستاهای چمن بید، زرد، کاستان، قلانو و اسپاخو و... در دامنه‏های شرقی این رشته‏کوه قرار دارند. چشمه‏های فراوانی از رشته کوه کورخود به خارج تراوش می‏کند که از جمله مهم‏ترین آن‏ها می‏توان به چشمه‏های توگن، حماملو، گکدو، بیگلربیگی و آلمه اشاره کرد.

کوه‏های کپه داغ‏

کوه‏های کپه داغ بخشی از رشته کوه‏های هزار مسجد هستند که در شمال‏ شرقی استان خراسان شمالی واقع شده ‏اند. هرچند که کوه‏های کپه داغ جزیی از سلسله کوه‏های البرز محسوب می‏شوند، اما برای خود واحد ساختمانی مستقلی را تشکیل میدهند. کوه‏های کپه داغ، که کوه‏های مرزی بین شهرهای استان خراسان شمالی و جمهوری ترکمنستان را تشکیل می‏دهند، در واقع میان رشته کوه‏های بالخان در جمهوری ترکمنستان در غرب، و ارتفاعات شمال افغانستان در سمت شرق قرار گرفته‏اند. بلندترین نقطه کوه‏های کپه داغ 2949 متر است و رودهای شیرین دره و خرتوت از این کوه‏ها سرچشمه گرفته و به رود اترک می‏ریزند.

رود قره سو ، اسفراین

این‌ رود در دره‌ اسفراین جریان‌ دارد و از دامنه‌ جنوبی‌ آلاداغ‌ و کوه‌ شاه‌ جهان‌ در شمال‌سرچشمه‌ می‌گیرد و پس‌ از مشروب‌ کردن‌ جلگه‌ جاجرم‌ از طرف‌ شمال‌ به‌ جنوب‌ جریان‌ می‌یابد و به‌ کال‌شوردر جنوب‌ سبزوار می‌پیوندد و سرانجام‌، در کویر و نمکزار فرو می‌رود. سرچشمه‌های‌ این‌ رودخانه‌ واجدارزشهای‌ تفرجگاهی‌ است‌.

رود اترک-شیروان

این رود از کوههای هزار مسجد، آلاداغ و بینالود سرچشمه می‏گیرد و شاخه اصلی آن از نواحی روستایی قوچان، به همراه رودخانه‏های شیرین چای و سومبار که به آن می‏ریزند، قسمتی از مرز ایران و ترکمنستان را تشکیل می‏دهد و سپس به دریاچه خزر می‏ریزد. این رودخانه در بعضی از حواشی و سواحل، از قابلیت‏های تفرجگاهی برخوردار است.

پارک ملی ساریگل

تاریخچه

بخشی از منطقه حفاظت شده ساریگل که خود از سال 1352 تحت حفاظت بوده ، در سال 1381 از آن تفکیک و به پارک ملی ارتقا یافته است.

موقعیت جغرافیایی

پارک ملی ساریگل در 25 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان اسفراین در استان خراسان شمالی واقع است، مساحت پارک ملی ساریگل 7037 هکتار میباشد و منطقه دارای اقلیم نیمه خشک معتدل مییباشد.

پوشش گیاهی

از جمله گیاهان منطقه میتوان به ارس، زرشک، زالزالک، کرکو، انجیر وحشی، گردو، باریجه، درمنه، کلاه میر حسن، گون، شیر خشت، نسترن وحشی، چوبک، کنگر و... اشاره داشت.

حیات وحش

ساریگل یکی از زیستگاههای اصلی قوچ ومیش اوریال است. جانوران دیگری نظیر پلنگ، بز و پازن، کفتار، گرگ، گربه، پالاس، گربه وحشی، آهو، کبک، تیهو، هما، کرک ، چکاوک ، سهره ، عقاب طلایی ، بالابان ، انواع سارگپه، افعی ( گرزه مار )، کفچه مار ، تیر مار و... نیز در این منطقه زیست میکنند.

پارک ملی سالوک

تاریخچه

بخش شرقی منطقه حفاظت شده سالوک که خود از سال 1352 تحت حفاظت بوده ، در سال 1381 به پارک ملی ارتقا یافته است.

موقعیت جغرافیایی

این پارک با مساحت 8231 هکتار در شمال غربی اسفراین در استان خراسان شمالی قرار دارد و منطقه دارای اقلیم نیممه خشک معتدل است.

پوشش گیاهی

از گونه های گیاهی منطقه میتوان به کلاه میر حسن، گون، زالزالک، زرشک، نسترن وحشی، گوجه وحشی، انجیر، کما، کلاغک، زیره، انواع لاله ها و... اشاره نمود.

حیات وحش

قوچ ومیش اوریال و پازن و بز در کوهستان ها از جانوران شاخص منطقه به شمار می آیند . دیگر گونه های مهم جانوری منطقه عبارتند از : پلنگ، گراز، گرگ، روباه، شغال، کفتار، گربه پالاس، سمور سنگی، تشی، کبک، تیهو، چکاوک، انواع سهره، سلرگپه، بحری، کفچه مار، افعی، مار آتشی و...

منطقه حفاظت شده قرخود

تاریخچه

این منطقه اولین بار در سال 1350 حفاظت شده اعلام گردید و در سال 1355 به پارک ملی ارتقاء یافت و با پارک ملی گلستان ادغام گردید . مجددا در سال 1361 از آن تفکیک و به عنوان منطقه حفاظت شده قرخود تعیین گردید.کیکی از ویژگی های خاص این منطقه داشتن جامعه کهنسال ارس میباشد.

موقعیت جغرافیایی

قرخود با مساحتی برابر با 43216 هکتار، در منتهاالیه شرقی جنگلهای خزری و در غرب شهرستان مانه و سملقان در استان خراسان شمالی قرار دارد و منطقه دارای اقلیم مدیترانه ای تا نیمه مرطوب معتدل است.

پوشش گیاهی

در دامنه های جنوبی رشته کوههای قرخود گونه های گیاهی نظیر گونه های ارس ، زرشک ، درمنه ، گون ، چمن ، پری ، شور اسفناج کوهی ، باریجه وکنگر میرویند . دامنه های شمالی دارای پوشش گیاهی با غنای بیشتر شامل گونه هایی مانند : کرکو، سیاه تلو، ازگیل، زالزالک، تاغ، گلابی وحشی، تنگرس، قیچ، بارهنگ، زنبق و... است.

حیات وحش

226 گونه جانوری در منطقه شناسایی شده است ، مهمتین این گونه ها عبارتند از: آهو، قوچ و میش اوریال، بز و پازن، پلنگ، خرس قهوه ای، گربه وحشی، کبک دری، هما، شاهین، شاه باز، لاک پشت، افعی و...

منطقه حفاظت شده گلول و شرانی

تاریخچه

این منطقه که در سال 1350 حفاظت شده اعلام شده بود در سال 1355 به پارک ملی ارتقا یافت و تحت مدیریت قرار گرفت و مجددا در سال 1361 به منطقه حفاظت شده تنزل یاقت.

موقعیت جغرافیایی

ناحیه ای است کوهستانی در 85 کیلومتری شمال شیروان در استان خراسان شمالی که با کشور ترکمنستان نیز هم مرز است.مساحت منطقه حفاظت شده گلول و سرانی بالغ بر 18000 هکتار میباشد.

پوشش گیاهی

گونه هایی جوان چون ارس ، کرکو ، قره قات ، تنگز، شیر خشت ، نسترن وحشی و... . پوشش گیاهی عمده منطقه را تشکیل میدهند.

حیات وحش

گونه های مهم جانوری منطقه عبارتند از : قوچ و میش اوریال ، پلنگ ، گربه وحشی ، گراز ، سمور سنگی ، تشی ، پایکا ، خرگوش و ار پرندگان شاخص این منطقه میتوان به دارکوب قهوه ای ، سهره سیاه ، کبک دری ، هما و ... اشاره کرد.

منطقه شکار ممنوع شمال و غرب سالوک

تاریخچه

این منطقه به لحاظ دارا بودن جمعیت قابل توجهی از حیات وحش در سال 1379 به عنوان منطقه شکار ممنوع مصوب گردید و در حال حاضر با توجه به پتانسیلهای بالای زیستی پیگیریهای اولیه در خصوص ارتقا به منطقه حفاظت شده صورت گرفته و موافقت های اولیه آن اخذ گردیده است.

موقعیت جغرافیایی

منطقه شکار ممنوع شمال و غرب سالوک با مساحت 20000 هکتار در 42 کیلومتری شمال غربی اسفراین و 45 کیلومتری جنوب غربی شهرستان بجنورد واقع شده است و از نظر توپو گرافی دارای سیمای کوهستانی – صخره ای میباشد.

پوشش گیاهی

ارس ، افرا ، زرشک ، گون ، درمنه ، چوبک ، باریجه ، کلاه میر حسن و...

حیات وحش

قوچ و میش اوریال ، کل و بز ، پلنگ ، گربه وحشی ، کفتار ، گراز ، گرگ و پرندگانی نظیر عقاب ، کرکس ، بجری ، با قرقره شاهین ، سارگپه ، هما ، تیهو ، کبک ، دلیجه و...

منطقه حفاظت شده سالوک

تاریخچه

این منطقه در سال 1352 حفاظت شده اعلام شد ، وجود جنگلهای ارس ، دره های زیبا ، تنوع گونه های گیاهی و جانوری ، نمای تاریخی پیش قلعه و راههای دسترسی مناسب ، زمینه فعالیتهای مطالعاتی را در منطقه فراهم نموده اند.

موقعیت جغرافیایی

این منطقه با مساحتی برابر 11677 هکتار در غرب پارک ملی سالوک و در شمال غربی اسفراین در استان خراسان شمالی قرار گرفته است.و منطقه دارای اقلیم نیمه خشک معتدل میباشد.

پوشش گیاهی

گونه گیاهی غالب منطقه درمنه است که به همراه چنگلهای پراکنده ارس و کونه هایی مانند زرشک ، گون ، گلاه ، میر حسن ، ریش بزی ، نسترن وحشی ، آنقوزه ، باریجه ، انجیر و... پوشش گیاهی منطقه را تشکیل میدهد.

حیات وحش

گونه های مهم جانوری منطقه عبارتند از آهو ، قوچ و میش اوریال ، بز و پازن ، گرگ ، پلنگ ، کفتار ، شغال ، سمور سنگی ، سنجاب زمینی ، روباه معمولی ، کبک ، تیهو ، جغد ، انواع سهره ، چکاوک و...

منطقه شکار ممنوع بهکده رضوی

تاریخچه

این منطقه در واقع مراتع ییلاقی و قشلاقی تحت پوشش سازمان کشت و صنعت بهکده رضوی را شامل میشود که با توجه به دارا بودن جمعیت قابل توجهی از قوچ و میش اوریال و آهو توسط محیط بانان منطقه حفاظت شده قرخود نیز محافظت میگردد و در حال حاضر به لحاظ ویژگیهای خاص منطقه در خصوص ارتقا آن به منطقه حفاظت شده اقدامات اولیه انجام گرفته است.

موقعیت جغرافیایی

منطقه شکار ممنوع بهکده رضوی که مساحت آن 23000 هکتار میباشد در 130 کیلومتری غرب مانه و سملقان در استان خراسان شمالی واقع است.

پوشش گیاهی

ارس ، افرا ، زبان گنجشک ، گلابی و حشی ، نسترن وحشی ، انار وحشی ، سیب وحشی ، انجیر ، انگور ، زرشک ، تمشک و انواع بوته های بالشتکی و...

حیات وحش

قوچ و میش اوریال ، آهو گربه وحشی و شنی ، پلنگ و پرندگانی نظیر بالابان ، بحری ، انواع عقابها ، قرقاول ، کبک ، تیهو و...

پناهگاه حیات وحش میاندشت

تاریخچه

یکی از قدیمی ترین مناطق چهار گانه به شمار میرود که از سال 1352 تحت حفاظت قرار داشته است.

موقعیت جغرافیایی

پناهگاه حیات وحش میاندشت با مساحتی حدود 84435 هکتار در حدود 10 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان جاجرم در استان خراسان شمالی قرار دارد.

پوشش گیاهی

تاکنون 120 گونه گیاهی از جمله بابونه سفید ، خارشتر کاکوتی ، اشنیان ، اسپند ، گل جالیزی ، درختچه های گز و طاق ، شور، زنبق، درمنه و... شناخته شده است.

حیات وحش

یوزپلنگ ، آهو قوچ و میش ، تشی ، گرگ ، روباه ، شغال ، گربه وحشی ، کفتار ، گراز، سارگپه، سلیم شنی ، چکچک ، چاخ لق ، هوبره ، جغد کوچک ، سنگ چشم خاکستری ، دم سرخ ، کوکر شکم سیاه ، غراب ، مار شاخدار ( افعی ) ، تیر مار ، بزمجه ، لاک پشت آسیایی و... میباشد.

صنایع دستی

بافته های داری

وجود مراتع سرسبز و بکر و رونق دامداری که نتیجه آن دسترسی به مواد اولیه فراوان و ارزان قیمت است، دستبافت های متنوع و چشم نوازی از نظر طرح و رنگ را باعث شده است. نقشهای ذهنی همه ریشه در اعتقادات و باروهای بافنده دارد. نگاره ها و موتیف ها برگرفته از طبیعت و زندگی روزمره و کارکردی سمبلیک دارند. بافته های داری شامل موارد گلیم، سفره کردی، پلاس، قالی، قالیچه و پشتی می باشد.

گلیم

گلیم نوعی مفرش بدون پرز است که از درگیری تار و پود به یکدیگر ایجاد می شود. که معمولاً تار از پنبه و پشم بوده و پود گذاری با نخ های پشمی بوده یا کرک بصورت رنگی انجام می شود. گلیم بافی در ایران شوه های گوناگونی دارد ولی انچه که مهم است و گلیم یک منطقه را از منطقه دیگر جدا می کند نقوش و طرحهای مورد استفاده رنگ آمیزی و نوع بافت آن بسیار است. گلیم شامل یک رو و دورو بوده و موارد استفاده ان بسیار است. نه تنها جهت زیانداز بلکه در مواردی دیگر چون جوال، خورجین، پادری، کناره، پرده ای، کیف، پشتی و موارد تزئینی به کار می رود. امروزه تقریباً در تمام شهرستانهای استان بافت گلیم رواج داشته و در کلیه مراکز اموزشی صنایع دستی به هنر جویان آموزش داده می شود.

سفره کردی

رایج ترین هنر عشایر بافت نوعی گلیم به نام سفره کردی است که بازگو کننده داستان زندگی بافنده است. این هنر مختص به خراسان بزرگ بوده و از بافته های منحصر به فرد زنان کرد عشایر این خطه می باشد که در شهرستانهای بجنورد، مانه و سملقان، شیروان، فاروج و اسفراین رواج دارد. سفره کردی با نقشهای بسیار زیبا و با مضامین و مفاهیم عمیق که ریشه در باورهای این منطقه دراد، از جنس پشم بافته می شود. نقوش به کار رفته در این دستبافته های نیز دارای تنوع بسیاری بوده که عمدتاً شامل نقوش انتزاعی گیاهی، حیوانی و نقوش هندسی و بر اساس سه شکل مربع، مثلث و دایره می باشد.

جاجیم

جاجیم دستبافته ای ضخیم شبیه پلاس یا گلیم که راه راه و رنگین است و مانند سایر دستبافته ها به عنوان زیرانداز مورد استفاده قرار می گیرد و جنس آن عمدتاً از پشم انتخاب می گردد، تمام جاجیم یک بار بافته می شود و رنگ و نقش آن متنوع و نمادهایی مانند جوان بودن بافنده و امید به آینده ای روشن را در بر دارد.

فرش، پشتی و قالیچه ترکمنی

فرش و پشتی ترکمنی هنر دست زنان ترکمن نشین بجنورد و همچنین در شهرستانهای مانه و سملقان رواج داشته و نقوش بسیار زیبا و خاص آن چشم را نوازش می دهد. عمدتاً نقوش فرشهای ترکمن از لحاظ شکل هندسی و شکستگی خطوط، خاص مردم کوچ نشین که به صورت ذهنی و در انواع طرحهای ترکمن یموتی، شانه ای، آغال، چهارقاب، غزال گز و قاشقی بافته می شود.

پلاس بافی

پلاس نوعی گلیم پشمی است که از دیرباز به عنوان زیرانداز مناسب جهت محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین به کار می رود و به این لحاظ در مفروش نمون کف چادرهای عشایر خراسان شمالی که اغلب در زمینهای مرطوب و بدون زه کشی برپا می گردد و نیز در خانه های روستایی مورد استفاده قرار می گیرد. پلاس در سایر نقاط ایران نیز بافته می شود و در خراسان شمالی به صورت بافت پیچ انجام می گیرد.

نساجی سنتی

نساجی سنتی این هنر گره خورده با زندگی مردم این سرزمین که دیرزمانی از رونق و شکوفایی خاصی برخوردار بوده و درصد بالایی از مواد اولیه مورد نیاز تولید لباس و پوشاک را در استان تامین می کرده است. در حال حاضر نیز بخشی از این منسوجات نظیر چادرشی در شهرستانهای جاجرم و اسفراین بافته می شود. از ابعاد بزرگ تولید شده آن نیز برای پیچیدن رختخواب و از ابعاد کوچک آن نیز برای رومیزی و پرده و ... استفاده می شود.

چادرشب

چادرشب، دست بافته دستگاهی است که در گذشته از نخهای ابریشمین جهت بافت انها استفاده می شد ولی در حال حاضر جهت بافت چادرشب از نخهای پشمی و پنبه ای استفاده می شود که مصارف گوناگونی دارد. از ابعاد بزرگ آن برای پیچیدن رختخواب و ابعاد کوچک آن به عنوان رومیزی، حوله، دستمال و ... استفاده می شود. پارچه بافی در منطقه جرگلان بجنورد نیز رواج دارد گکه جنس آن از ابریشم مرغوب می باشد.

سوغات

سوغات این استان شامل؛ آبنبات، شکر پنیر، سفره کردی، لباس های محلی، قالی، گلیم، چارق پشتی و قالیچه های مرغوب ترکمنی، قره قوروت، کشک و انگور رازقی( کلاداری) در بجنورد قالیچه و خرسگ، جاجیم، نمد، پوستین، خشکبار و سیب بهاره در شیروان، چادر شب روئین، سیب روئین، حوله دستی در اسفراین، کلاه کرکی جاجرمی در جاجرم، جل و زیور آلات اسب اصیل ترکمن و هلوی درکش در مانه و سملقان و کشمش و آجیل در فاروج دیده می شود.